Gedenksteen
De scheiding van de Maas en de Waal was destijds een gebeurtenis van nationale betekenis. De afsluitdam in de Maas, de eveneens in de tijd gegraven Bergsche Maas voerde voortaan het Maaswater af, maakte de Wilhelminasluis noodzakelijk.
Toen het enorme werk klaar was, waren de festiviteiten navenant groots. Op de afsluitdam bij Andel moest een herinnering komen. Een enorm stuk steen werd in Duitsland dan ook omgetoverd in een heuse prachtige Gedenksteen.
Hoe belangrijk de scheiding van Maas en Waal was, blijkt wel uit het feit dat de onthulling ervan werd verricht door Koningin Wilhelmina. Op 18 augustus 1904, een "verschrikkelijk regenachtige dag", onthult Koningin Wilhelmina het Gedenkteken dat herinnert aan de scheiding van de Maas en de Waal. Een werk dat van nationale betekenis is.
De werkzaamheden voor de scheiding van beide rivieren starten in september 1894, drie jaar later is de Wilhelminasluis klaar en zijn de bijbehorende grondwerkzaamheden afgerond. Het duurt dan echter nog tot mei 1904 voordat er water door de schutsluis stroomt. Al die tijd blijft de sluis werkloos "in den droge" liggen.
De Gedenksteen wordt gemaakt in Duitsland, waar de Vereinigte Odenwald-Granitwerke in Heppenheim de opdracht krijgt. Het bedrijf is niet alleen trots op de opdracht, trots is het ook op het resultaat. Via een uitnodiging worden belangstellenden uitgenodigd een kijkje bij het bijna gereedzijnde monument te nemen.
Daarna gaat het negentien ton wegende monument op de trein naar Nederland waar het op de goede plaats wordt gezet. Onderweg worden er nog de nodige werkzaamheden aan verricht en ook op de standplaats gaat dit nog door. Hieronder de vrachtbrief van het Gedenkteken met daaronder een detail uit die brief.
Bij de plaatsing is al behoorlijk wat belangstelling, maar dat haalt het niet bij de menigte mensen die de onthulling op 18 augustus 1904 willen bijwonen. Ook later blijft de belangstelling voor dit monument groot.
Het bezoek op donderdag 18 augustus 1904 is trouwens maar een onderdeel van een driedaags bezoek aan Noord-Brabant en is ook snel weer voorbij. Na een half uur zoekt het gezelschap weer de boten op waarmee het bij De Zwaan is gearriveerd en vertrekt. Het slechte weer zal daar zeker debet aan zijn. Jammer, want de inwoners van Andel hebben hun best gedaan de plaats van het Gedenkteken, maar ook de weg er naartoe feestelijk te versieren. Iedereen gaat daarna weer over tot de orde van de dag, de Wilhelminasluis werkt naar behoren en alle betrokkenen zien terug op een toch wel indrukwekkende gebeurtenis.
Het Gedenkteken krijgt verschillende benamingen: Monument, Gedenknaald, maar ook Standbeeld en Gedenksteen. Het wordt een plaats waar heel vaak passanten even blijven staan om te lezen wat op de steen staat. Ook wordt het Gedenkteken een geliefd punt bij puzzelritten en voor wandelaars een plekje om even uit te rusten, uitkijkend over de oude loop van de Maas.
Natuurlijk heeft een dergelijk Gedenkteken onderhoud nodig. Het moet regelmatig worden schoongemaakt en zeker de belettering verdient aandacht.
Van dat onderhoud zijn maar heel weinig foto's te vinden, tenminste ik kan ze niet vinden. Wel een foto uit 1984 waarop zo lijkt het schoonmaakwerk wordt verricht.
Ik ben erbij als in april 2011 de belettering wordt vernieuwd. Geen bladgoud dit keer, maar een namaak goudlaagje van flinterdun papier.
Zoals de noeste werker mij vertelt, blijkt dat na enige maanden het resultaat heel snel achteruit gaat en de tekst ook weer moeilijker kan worden gelezen. Jammer, iets meer beschikbaar gestelde financiën en het resultaat zou de tand des tijds weer geruime tijd kunnen weerstaan. Hieronder een aantal opnamen van deze restauratie.
Tot 2001 blijft het Gedenkteken op de oorspronkelijke plaats staan, maar dan toch moet het wijken. Bij de aanleg van nieuwe Maashoofden en hoogwaterdeuren in het kader van Deltaplan Grote Rivieren, wordt ook een nieuwe en bredere brug geplaatst. De weg wordt breder en schuift een beetje naar het zuiden op, maar op de plaats van het Gedenkteken moet een ventweg komen. Het Gedenkteken moet daarom een meter of zeven naar achteren richting rivier worden verplaatst.Het is een delicaat karwei, zeker omdat niet precies duidelijk is hoe de sokkel van het beeld is gemaakt. Volgens verhalen vraagt hoofdaannemer Van de Herik aan zes bedrijven om het karwei te klaren, maar pas de zevende toont de durf om het risicovolle werk uit te voeren. Na een dag hard werken, ondertussen alle problemen oplossend, staat het Gedenkteken op de nieuwe "definitieve" plaats.
Zoals hierboven al is gezegd werd en wordt het Gedenkteken druk bezocht en krijgt het veel aandacht. Logisch dat het ook veel gefotografeerd wordt en op nogal wat ansichtkaarten voorkomt. Dan is het leuk te zien dat zowel Andel als Poederoijen zich het Gedenkteken toeëigenen. Voor alle duidelijkheid: het Gedenkteken hoort bij Andel en dus bij Noord-Brabant.
Dan nog een foto die illustreert dat het Gedenkteken ook druk wordt bezocht tijdens wandelingen of familieuitjes. Op de volgende foto helemaal rechts een sluiswachter van de Wilhelminasluis, Cor Hartog, met naast zich zijn vrouw Aaltje en dochtertje Geri. Daar weer naast kennissen die op bezoek zijn. Foto van ongeveer 50 jaar geleden.
Tot slot nog één foto van de huidige situatie (2015) bij het prachtige Gedenkteken.
Vooral op de laatste foto is goed te zien, dat voor het Gedenkteken nog "iets" is aangebracht. Dat "iets" is een gesloten mond, gemaakt van gewapend beton met daarop in reliëf de volgende tekst: "Groet uit het Verleden Deze kluis mag niet worden geopend voor 18 augustus 2104 Gedenking van 100 jaar Afgedamde Maas Andel 2004"
Het ontwerp is van Henk van Noorloos, die de volgende uitleg geeft bij dit object:
Hoewel de mond gesloten is draagt hij toch al een boodschap uit, roept vragen op en zet tot nadenken aan.
1. V-vorm, symbool en wens voor Vrede, Vriendschap en Vrijheid die aan de buitenkant al is af te lezen als boodschap aan het nageslacht.
2. In dezelfde V-vorm kan ook een vogel en / of vlinder worden gezien als symbolen voor dezelfde begrippen.
In april 2014 komen er contacten met het Sliedrechts Museum. Daar is een oude foto opgedoken van het Gedenkteken, waarschijnlijk uit de tijd dat het monument net is geplaatst. De foto hoort duidelijk niet thuis in Sliedrecht en via Woudrichem.net ga ik op een woensdagmiddag naar Sliedrecht om de foto op te halen. Het blijkt een foto te zijn die is gemaakt door A.C. Verhees uit de Hinthamerstraat in 's Hertogenbosch.
